Türkiye’nin En Güzel Kazası Adalet Ağaoğlu

1996’da ciddi bir trafik kazası geçirip iki yıl hastanede yatmak zorunda kalan Adalet Ağaoğlu için Can Yücel’in söylediği “Sen Türkiye’nin en güzel kazasısın” sözü, Feridun Andaç’ın kendisi ile yaptığı uzun söyleşinin yazıya döküldüğü kitabın adı oldu. Adalet Ağaoğlu, 2010 yılında bütün kitaplarını Boğaziçi Üniversitesi’ne bağışladı, 2018 yılında düzenlenen törenle Boğaziçi Üniversitesi’nden fahri doktora unvanı aldı. Adalet Ağaoğlu hayatı ve eserleri ile kendinden çokça söz ettiren yazarlarımızdan biri!

“- İnsanlar birbirlerinin hayatını yıllarca işgal ettiklerinde, orada neredeyse kök saldıklarında bile selamsız sabahsız, hiçbir açıklama yapmadan çıkıp gidebiliyorlar. Sizse henüz eşikte bile değilsiniz. Henüz kısa bir tanışıklık.
-Fakat onlar eskimiş insanlar!
-Her şey eskir. Siz de. Üstelik sizinle ortak yaşanmış hiçbir şeyimiz yok.” Adalet Ağaoğlu

Adalet Ağaoğlu Kimdir?

Yirminci yüzyıl Türk edebiyatının önemli isimleri arasında yer alan Adalet Ağaoğlu, 1929 yılında Ankara’nın Nallıhan ilçesinde dünyaya geldi. Nüfus cüzdanında asıl adı Fatma İnayet olarak yer alan yazar, üniversite ikinci sınıftayken mahkeme kararıyla adını Adalet olarak değiştirdi. 1950 yılında Ankara Üniversitesi Fransız Dili ve Edebiyatı bölümünden mezun oldu. Oyun, öykü, deneme ve roman olmak üzere pek çok türde eser veren Ağaoğlu, 1946 yılında Ulus gazetesinde tiyatro eleştirileri kaleme alarak yazarlığa adım attı. Ankara’nın ilk özel tiyatrosu olan Meydan Sahnesi’nin kurucuları arasında yer aldı. 15 Aralık 1954’te Halim Ağaoğlu ile evlendi ve “Sümer” olan soyadı “Ağaoğlu” oldu.

Adalet Ağaoğlu, 14 Temmuz 2020 tarihinde İstanbul’da çoklu organ yetmezliği nedeniyle 90 yaşında hayatını kaybetti. Geride bıraktığı eserleriyle Türk edebiyatının yaşayan hafızası olmaya devam eden Ağaoğlu, düşünceleri ve eserleriyle yeni kuşaklara ilham kaynağı olmayı sürdürüyor.

Adalet Ağaoğlu Eserleri

Genel olarak, roman ve öykülerinde şahıs kadrosunun oldukça geniş olduğu ve toplumun neredeyse her kesiminden insana yer verdiği görülür. Eserlerinde toplumsal sorunlara ve bunların birey üzerindeki etkisine iç monologlar ve ironi ile dikkat çekmeye çalışır. Tematik çeşitlilikte yazarın göze çarpan özelliklerindendir. Kadın sorunsalı, kadın kimliği, aydın kimliği, göç, kuşak çatışması, toplumsal baskı gibi toplumsal tema ve izleklerin yanı sıra; yalnızlık, yabancılaşma, iletişimsizlik, sevgisizlik, isyan ve aşk gibi bireysel temaları işler.

Toplumsal saptamaları, olayları özenle harmanlayarak akıcı bir şekilde aktarması, ironik bakış açısı, cesareti ve samimiyeti onu okunası kılan özellikleri arasında.

Kendisinin en ünlü ve en çok bilinen romanı “Bir Düğün Gecesi” (1979) olarak kabul edilir. Bu romanı, hem edebi eleştirmenler hem de okuyucular tarafından en başarılı eseri olarak değerlendirilir ve Türkiye’de en çok satan eserlerinden biridir.

“Bir Düğün Gecesi”, “Dar Zamanlar” üçlemesinin ikinci kitabıdır (ilk kitap “Ölmeye Yatmak”, üçüncü kitap “Hayır…”). 1970’li yılların toplumsal ve siyasi ortamını, bir düğün gecesi çerçevesinde, çok katmanlı bir dille ele alır.

Fikrimin İnce Gülü

Fikrimin İnce Gülü, başka bir ülkede öteki olmak ve mevcut sistemin insanı neye dönüştürebileceği üzerine yazılmış bir eser. Roman, Almanya’ya işçi olarak çalışmaya giden Bayram’ın öyküsünü anlatıyor. Bayram dışındaki karakterlerin figüratif özellikler taşıdığı romanda; Bayram’ın yükselme ve saygınlık kazanma isteği bir arabaya sahip olmakta vücut buluyor. Bu istek, onu köylülerinden, dostlarından ve fikrinin ince gülü Kezban’dan ayıran ölümcül bir kıskaç mı olur? Okuyup öğrenmek lazım.

Roman hakkında “askeri kuvvetlere yayın yoluyla tahkir ve tezyih (küçük düşürme)” suçlamasıyla dava açıldı, 1981 yılındaki 4. basımının ardından toplatıldı, iki yıl süren dava sonucunda yazar suçsuz bulundu.

Bir Düğün Gecesi

Bir Düğün Gecesi, yazarın Dar Zamanlar adlı üç kitaplık dizisinin ikinci kitabı. 1973 tarihli Ölmeye Yatmak romanının bir devamı olarak kurgulamış. Her iki romanda da aynı kişilerin hayatlarından kesitler buluruz. Bu ikiliyi, 1987’de yayımlanan Hayır adlı roman takip eder. Ağaoğlu, 70’li yıllar Türkiye’sinin toplumsal durumunu akıcı bir dil ve can alıcı saptamalarla anlatır. Eser, bir düğün gecesi düğüne katılan çeşitli toplumsal sınıf ve politik görüşlere mensup kişiler etrafında geçer. Kendinizi bizzat düğündeki bir davetli olarak hisseder, ortamın gerginliğine şahitlik edersiniz.

Adalet Ağaoğlu’nun Tüm Eserleri ve Ödülleri

Deneme: Geçerken, Gece Hayatım, Karşılaşmalar, Öyle Kargaşada Böyle Karşılaşmalar, Duvarların Dışında

Oyun: Bir Piyes Yazalım, Evcilik Oyunu, Çatıdaki Çatlak, Tombala, Sınırlarda, Üç Oyun, Kendini Yazan Şarkı, Oyunlar, Çok Uzak Fazla Yakın, Duvar Öyküsü, Çağımızın Tellalı.

Öykü: Yüksek Gerilim, Sessizliğin İlk Sesi, Hadi Gidelim, Hayatı Savunma Biçimleri, Düşme Korkusu

Roman: Ölmeye Yatmak, Fikrimin İnce Gülü, Bir Düğün Gecesi, Yaz sonu, Üç Beş Kişi, Hayır, Ruh Üşümesi, Göç Temizliği, Romantik Bir Viyana Yazı, Dert Dinleme Uzmanı.

Ödülleri:  1974 Türk Dil Kurumu Tiyatro Ödülü (Üç Oyun ile), 1975 Sait Faik Hikaye Armağanı (Yüksek Gerilim ile), 1979 Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü (Bir Düğün Gecesi ile), 1980 Orhan Kemal Roman Armağanı (Bir Düğün Gecesi ile), 1980 Madaralı Roman Ödülü (Çok Uzak-Fazla Yakın ile), 1992 Türkiye İş Bankası Edebiyat Büyük Ödülü, 1995 Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü (Romantik Bir Viyana Yazı ile),1997 Aydın Doğan Vakfı Roman Ödülü (Romantik Bir Viyana Yazı ile), 1997 NTV Yılın Yazarı Ödülü, 1999 Aziz Nesin Ödülü.

Can Yücel