Kitap Okumak Ömrü Uzatıyor

Toni Morrison 5 Ağustos 2019’da öldüğünde, dünya en etkili edebi seslerinden birini kaybetti. Morrison edebi bir deha değildi, ilk romanı “En Mavi Göz” 39 yaşına kadar yayınlanmadı. Son eseri “Tanrı Çocuğu Korusun”, 84 yaşındayken okuyucusu ile buluştu. Morrison 70 yaşından sonra dört roman, dört çocuk kitabı, birçok makale ve eser yayınladı. Kitap Okumak Ömrü Uzatıyor

Morrison bu konuda benzersiz değil. Çok sayıda yazar 70’li, 80’li ve hatta 90’lı yıllarında önemli işlere imza atıyor. Örneğin; Herman Wouk, son romanı Avukat’ı yayınladığında 97 yaşındaydı.

Bu tür edebi özellikler önemli bir noktanın altını çiziyor gibi: Yaşla beraber okuma, yazma ve yeni kelime öğrenme kapasitemiz azalmıyor. Görme gücümüz ve hatırlamamız azalabilir, ancak kıyaslandığında, dili üretme ve kavrama kabiliyetimiz ileri yaşlılıkta iyi korunabiliyor.

Kitap Okumak Ömrü Uzatıyor

Roger J Kruez ve Richard M. Roberts, “Değişen Zihinler: Yaşlanmanın Dili Nasıl Etkilediği ve Dilin Yaşlanmayı Nasıl Etkilediği” adlı kitaplarında, dil ve yaşlanma üzerine yapılan en son araştırmalardan bazılarını yorumluyor. Yaşlandıkça dil yeteneklerini kaybedeceklerinden korkanlar için çok iyi haberler var!

Dil uzmanlığı yaşam boyu bir yolculuktur

Kelime anlamlarını bilmek gibi dil yeteneklerimizin bazı yönleri aslında orta ve geç yetişkinlikte gelişiyor. Örneğin; yapılan bir çalışmada, Chicago yakınlarında yaşayan yaşlıların ortalama kelime büyüklüğünün 21.000 kelimeden fazla olduğu saptandı. Araştırmacılar aynı zamanda bir grup üniversite öğrencisini inceledi ve ortalama kelime dağarcığının sadece yaklaşık 16.000 kelime içerdiğini buldular.

Başka bir çalışmada, İbranice konuşan yaşlıların- ortalama 75 yaş- kelimelerin anlamını anlama konusunda genç ve orta yaşlı katılımcılardan daha iyi performans gösterdiği görüldü.

Öte yandan, dil yeteneklerimiz bazen bilişsel kömür madeninde bir kanarya işlevi görüyor*: Bu tür sorunlar ortaya çıkmadan onlarca yıl önce gelecekteki zihinsel bozulmanın bir işareti olabiliyorlar.

1996 yılında epidemiyolog David Snowdon ve bir araştırmacı ekibi rahibe olan kadınların yazma örneklerini inceledi. Dini ayinlere katıldıktan sonra rahibeler tarafından yazılan makalelerin dil bilgisel karmaşıklığından, kimlerin yıllar sonra bunama geliştirebileceğini tahmin edebildiklerini buldular. (Yüzlerce rahibe beynini bilime bağışladı ve demansın kesin olarak teşhis edilmesine yardımcı oldular.)

Toni Morrison yaşlandıkça yazımı açık bir şekilde net ve odaklanmış kalırken, diğer yazarlar bu kadar şanslı olamayabiliyorlar. Iris Murdoch’un son romanı Jackson’ın Açmazı’ndaki nesir, bir dereceye kadar bilişsel bozulmayı gösteriyor. Gerçekten de yayınlanmasından dört yıl sonra demansla ilgili nedenlerden öldü.

Okumayı Bırakma!

Okuma ve yazma yeteneğimiz ileri yaşlılıkta da iyi korunabilir. Bu yetenekleri kullanmak önemli, çünkü okuma ve yazma bilişsel gerilemeyi önlüyor. Örneğin; bir günlük tutmanın, Alzheimer hastalığı da dahil olmak üzere çeşitli demans formları geliştirme riskini önemli ölçüde azalttığı saptanmış.

Bu arada kurmaca eserler okumak daha uzun bir ömürle ilişkilendirilmiş. Yale Üniversitesi Halk Sağlığı Okulu tarafından yapılan büyük ölçekli bir çalışmada, günde en az 30 dakika kitap okuyan insanların hiç kitap okumayanlardan yaklaşık iki yıl daha uzun yaşadığı saptanmış. Bu etkinin cinsiyet, eğitim ve sağlık gibi faktörleri kontrol ettikten sonra bile devam ettiği görülmüş. Araştırmacılar, kafamızda kurgusal bir evren inşa etmenin yaratıcı çalışmasının bilişsel tekerleklerimizi yağlamaya yardımcı olduğunu öne sürüyor.

Dil, yaşam yolculuğumuz sırasında sürekli bir arkadaştır, bu yüzden belki de sağlığımıza ve uzun ömürlülüğümüze dokunması şaşırtıcı değildir. Araştırmacılar dil ve yaşlanma arasındaki bağlantılar hakkında keşifler yapmaya devam ediyor. Örneğin; Temmuz 2019’da yayınlanan bir araştırmada, yetişkinlikte yabancı bir dil öğrenmenin genel bilişsel işlevselliği geliştirdiği bulundu.

Belki çok azımız Toni Morrison’ın armağanlarına sahipken, hepimiz edebi kaslarımızı esnetmeye devam ederek kazanmaya devam edebiliriz.

*Eskiden kömür madenlerinde kanarya bulundurulurmuş. Kanaryanın görevi ölmekmiş. Hassas vücudu madendeki zehirli gaz birikiminin bir belirtisi olarak devrilince, madenciler tehlikeyi anlayıp kaçacak zamanı bulurmuş.

Alıntı: https://www.weforum.org/agenda/2019/09/reading-thirty-minutes-day-increase-life-expectancy

Öğrenmenin yaşı yok, yeni bir dil öğrenin – Yabancı Dilinizi Geliştirebileceğiniz Ücretsiz Siteler yada beyninizi geliştirin- Beyninizi Geliştiren 10 Roman.