Mazide Bir Kadın: Suat Derviş

Fosforlu Cevriye’yi mutlaka okumuş ya da izlemişsinizdir! Peki, yazarı Suat Derviş hakkında ne biliyorsunuz? Yazarın hayatı ve eserleriyle ilgili bilgileri sizin için derledik.

Suat Derviş Kimdir? Hayatı, Eserleri ve Az Bilinen Yönleri

Suat Derviş, 1903 yılında Hatice Saadet ismiyle İstanbul’da dünyaya gelir. 69 yıllık yaşamına birçok eser sığdırır ve birçok ilke imza atar. Doğum tarihiyle ilgili farklı kaynaklarda 1902 ila 1905 arasında değişen bilgiler mevcuttur. Derviş’in ilk eseri olan Hezeyan adlı şiiri, 1918’de henüz 15 yaşındayken Alemdar gazetesinde yayımlanır. İlk romanı Kara Kitap basıldığında ise yalnızca 18 yaşındadır. Öğrenciyken gazeteciliğe başlar; yazmak onun hayatının bir parçasıdır ve bir ömür boyu bu şekilde devam eder.

Suat Derviş’in yaşamı savaşlarla doludur; parasızlık, mutsuz evlilikler, var olan düzene karşı mücadele ve özgürlüğünü koruma çabasıyla geçer. Ve onun tek silahı yazmaktır.

Suat Derviş denince akla, “özgürlüğüne sahip çıkan ve sıfatlara direnen bağımsız bir kadın” gelmelidir. Bir toplantıda, dönemin önde gelen politik figürlerinden Reşat Fuat Baraner’in eşi olarak takdim edildiğinde şu itirazı dile getirir:

“Ben yazar Suat Derviş’im. Kimsenin karısı olarak yâd edilemem.”

Suat Derviş, 1944 yılında Türkiye Komünist Partisi soruşturma ve tutuklamaları kapsamında eşi Fuat Baraner ile birlikte gözaltına alınır ve sekiz ay tutuklu kalır. Bu dönemde hamiledir ve bebeğini kaybeder. Eşi yaklaşık 17 yıl hapis yatar ve 1968 yılında hayatını kaybeder. Bu süreçte Suat Derviş giderek yalnızlaşır, hayat her geçen gün biraz daha zorlaşır. Yine de yazmaktan vazgeçmez; kendi adıyla ya da takma adlarla yazmayı sürdürür. 1972’de hastalanır, bir ay kadar hastanede yatar ve 23 Temmuz 1972 Pazar günü yapayalnız, unutulmuş bir kadın olarak yaşama veda eder. Dünya edebiyatındaki birçok sıra dışı kadın yazar gibi, ataerkil düzende yok sayılır.

Hayatı ilklerle doludur; muhabir olarak Avrupa’ya giden ilk kadındır. 1926 yılında İkdam gazetesinde ilk kadın sayfasını hazırlar. Türkiye’nin ilk kadın sendikası olan Devrimci Kadınlar Birliği’nin kuruluşunda yer alır ve başkanlık yapar. 1921 yılında ilk romanı Kara Kitap yayımlanır. Romanın ana teması ölüm ve ölüm korkusudur; Türk edebiyatı tarihinde ilk gotik roman olarak kabul edilir. 1957 yılında Ankara Mahpusu adlı romanı, Les Editeurs Français Réunis yayınevi tarafından Le Prisonnier d’Ankara adıyla Fransızcaya çevrilerek yayımlanır. Fatma Aliye’nin Udi eserinin 1899’da Fransızcaya çevrilmesinden sonra, Suat Derviş’in eseri Fransızcaya çevrilen ilk romanlar arasında yer alır.

Suat Derviş’in Eserleri

Suat Derviş’in gazetelerde tefrika edilen çok sayıda romanının bir kısmı basılır, bir kısmı unutulur. Ünlü yazar Behçet Necatigil’e yazdığı bir mektupta, romanları arasında şöyle bir ayrım yaptığı söylenir: “Gazetecilikte yaptığım röportajlar beni hayatın gerçekleriyle karşı karşıya getirdi. Ve asıl sevdiğim romanlarım bu tarihten sonra yazdıklarımdır. En sevdiklerim, İstanbul’un Bir Gecesi, Yalının Gölgeleri, Ankara Mahpusu, Fosforlu Cevriye, Aksaray’dan Bir Perihan’dır.” suat derviş hayatı eserleri

Ankara Mahpusu

Romanın ana karakteri Vasfi, toplum dışına itilmiş, yalnız bir kişidir. Tıp öğrencisi olan Vasfi, aynı mahallede oturan Zeynep adlı genç bir kıza aşık olur. Lakin iki gencin karakterleri birbirinden çok farklıdır. Zeynep, para uğruna yaşlı bir adamla evlenir. Akrabalarının namussuz kadın ithamları üzerine deliye dönen Vasfi, kuzeni Nuri’yi öldürür ve hapse girer. Roman hapisten çıkıp, yaşama tutunmaya çalışan Vasfi’nin dramı, geçmişe yönelik pişmanlıkları ve umutları ile bezenmiştir. Umuda ve mutluluğa göz kırpan bir roman, okunmalı…

Aksaray’dan Bir Perihan

Kökleri Osmanlı aristokrasisinden gelen fakat zenginliği gerilerde kalmış, Türkiye’nin yeni düzenine ayak uydurmaya çalışan bir adam Nuri, yükselen burjuva sınıfının temsilcisi eşi Perihan ve özgürlüğünü yakaladığı an köyüne, özüne dönen, kendine özgün bir karakter Gülter. Var olan düzende basamakları hızla tırmanmak için her türlü davranış mubah mıdır?

Suat Derviş’in eserleri: Kara Kitap, Ne Bir Ses Ne Bir Nefes, Hiçbiri, Ahmet Ferdi, Behire’nin Talipleri, Fatma’nın Günahı, Ben mi, Buhran Gecesi, Gönül Gibi, Emine, Hiç, Çılgın Gibi, Fosforlu Cevriye, Ankara Mahpusu, Onları Ben Öldürdüm, Sen Benim Babam Değilsin, Olan Şeylerin Romanı, İstanbul’un Bir Gecesi ve Aksaray’dan Bir Perihan.

[i] Saliha Paker ve Zehra Toska, “Yazan, Yazılan, Silinen ve Yeniden Yazılan Özne: Suat Derviş’in Kimlikleri” Toplumsal Tarih, 39, Mart 1997.  (s.12)

Halide Edip Adıvar