Halide Edip Adıvar Hayatı ve Eserleri

Halide Edip Adıvar, Türk edebiyatının önemli yazarlarından biridir. İşgal yıllarında Türk kadınının toplumsal konumunu ve sorunlarını ele alan eserleriyle tanınır. İşte onun hakkında daha detaylı bilgiler:

Halide Edip Adıvar’ın Hayatı

1884 İstanbul doğumlu Halide Edip’in babası 2. Abdülhamid’in Ceb-i Hümayun Başkatiplerinden Mehmet Edip Bey, annesi ise Bedirfem Hanım’dır. Küçük yaşta annesini kaybeden yazarın çocukluğu, sanat hayatında önemli etkileri olacak anneannesi Nakiye Hanım’ın yanında geçti.

Halide Edip, Üsküdar Amerikan Kız Kolejinin ilk öğrencilerindendir. Rıza Tevfik Bölükbaşı’ndan edebiyat ve felsefe, Salih Zeki’den matematik dersleri aldı. Koleji bitirdikten sonra ilk evliliğini matematik öğretmeni Salih Zeki Bey ile yaptı.

İlk yazıları “Halide Salih” takma adıyla Tanin Gazetesinde yayınlandı. Balkan Savaşı sırasında çeşitli hastanelerde çalıştı, 31 Mart Olayları sürecinde çocukları ile Mısır’a gitti. Olaylar bastırıldıktan sonra çocukları ile ülkeye dönüş yaptı.

Halide Edip Adıvar’ın hayatı kadınların toplumsal yaşama katılması ve eğitilmesi için çalışmakla ve halkın sıkıntılarını yansıtmakla geçti. Öğretmenlik, müfettişlik, milletvekilliği ve akademisyenlik yaptı. Halide Edip Adıvar, milli mücadele sürecine fiilen katıldı ve çeşitli hastanelerde görev yaptı. İzmir’in İşgalinden sonra birçok mitinge konuşmacı olarak katıldı.

Halide Edip Adıvar, Atatürk ile yaşadığı siyasi düşünce ayrılıkları nedeniyle eşi Adnan Adıvar ile 1925 yılında yurt dışına yerleşti. Fransa, İngiltere, ABD ve Hindistan olmak üzere birçok ülkede konuşmacı olarak konferanslara katıldı.

Atatürk’ün ölümünden sonra tekrar Türkiye’ye döndü. 1930’lu yılların sonunda Eric Auerbach ile birlikte İstanbul Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı’nın kurulmasında görev aldı ve kürsünün 10 yıl başkanlığını yürüttü. 1950-1954 yılları arasında İzmir bağımsız milletvekili olarak meclise girdi. 5 Ocak 1954 günü Cumhuriyet Gazetesi’nde “Siyasi Vedaname” başlıklı bir yazı yayımlayarak bu görevinden ayrıldı ve tekrar üniversitede görev aldı.

9 Ocak 1964 yılında böbrek yetmezliğinden vefat etti.

Önemli Özellikleri ve Edebi Kişiliği:

1. Feminist Duruşu: Halide Edib eserlerinde kadının toplumdaki yerini ve sorunlarını ele aldı. Feminist bir bakış açısıyla kadın hakları konusunda önemli eserler verdi.
2. Milliyetçilik ve Milli Mücadele: Milli Mücadele döneminde Türk milletinin bağımsızlık mücadelesine destek verdi, eserlerinde milliyetçilik duygularını işledi.
3. Sosyal Eleştiriler: Eserlerinde toplumsal sorunları ve haksızlıkları eleştirdi. Özellikle Osmanlı toplumunun çalkantılı dönemlerinde yaşananları ve halkın yaşadığı sıkıntıları odağına aldı.
4. Eğitimci Kimliği: Eğitim konusu onun için çok önemliydi. Kız çocuklarının eğitim almasını savundu ve bu konuda çalışmalar yaptı.
5. Yenilikçi ve Modernist Yaklaşım: Yazınında batılı tarzlara ve tekniklere açık bir yaklaşım sergiledi. Batı edebiyatından etkilendi, eserlerinde romantizm ve realizmin etkileri görülür.

Halide Edip Adıvar, Türk edebiyatında hem eserleriyle hem de fikirleriyle önemli bir yere sahiptir. Hem milli mücadele döneminin tanıkları arasında yer alması hem de kadın hakları konusunda öncü fikirleriyle hatırlanmaktadır.

Halide Edip Adıvar’ın Eserleri

Halide Edip’in en ünlü eserlerinden biri olan “Ateşten Gömlek“, Millî Mücadele döneminde Anadolu’yu ziyaret etmesinin ardından kaleme aldığı ve işgal altındaki bir Türk köyünün yaşadığı dramı anlatan bir romandır.

Yazın hayatına yirmi bir roman, dört hikâye kitabı, iki tiyatro, onlarca çeviri, yüzlerce fikir yazısı, yedi inceleme kitabı ve üç anı kitabı sığdıran Adıvar, yaşadığı döneme gerek kişiliği gerekse eserleriyle damga vurur.

Romanları: Heyulâ, Raik’in Annesi (1909), Seviyye Talip (1910), Handan (1912), Yeni Turan (1912), Son Eseri (1913), Mev’ud Hüküm (1918), Ateşten Gömlek (1922), Vurun Kahpeye (1923), Kalp Ağrısı (1924), Zeyno’nun Oğlu (1926), The Daughter of the Clown / Sinekli Bakkal (1935), Yolpalas Cinayeti (1936), Tatarcık (1939), Sonsuz Panayır (1946), Döner Ayna (1963), Âkile Hanım Sokağı (1957), Kerim Usta’nın Oğlu (1958), Sevda Sokağı Komedyası (1959), Çâresaz (1961), Hayat Parçaları (1963).

Hikâyeleri: Harap Mabetler (1911), Dağa Çıkan Kurt (1922), İzmir’den Bursa’ya (1922), Kubbede Kalan Hoş Sadâ (1974).

Tiyatroları: Ken’an Çobanları (1916), Maske ve Ruh (1937).

Anıları: Mor Salkımlı Ev (1926), Türk’ün Ateşle İmtihanı (1928).

İnceleme Kitapları: İngiliz Edebiyatı Tarihi I, II, III (1940-1946-1949); Üniversite Kafası ve Tenkid (1942), Edebiyatta Tercümenin Rolü (1944), Sana Rey Veriyorum Hakkında (1951), Türkiye’de Şark-Garp ve Amerikan Tesirleri (1955), Dr. Adnan Adıvar (1956).

Çevirileri: The Mother (1897), Talim ve Terbiye (1911), Babür Han (1914), Gizli Belde (1924), Hamlet (1941), Osmanlı Şiir Tarihi, Nasıl Hoşunuza Giderse (1943), Coriolanus (1945), Antonius ve Kleopatra (1949, Mina Urgan ile), Hayvan Çiftliği (1952), Marcus Antonius (1956).

Adıvar’ın Sinemaya Uyarlanmış Eserleri

• Ateşten Gömlek

• Vurun Kahpeye

• Yol Palas Cinayeti

• Döner Ayna

• Sinekli Bakkal